GDYNIA: Non-Fiction 2025 – Historie lokalne
Jubileuszowa, dziesiąta edycja Festiwalu Reportażu Non-Fiction w Gdyni rozpoczęła się od tytułu, który dobrze brzmi w kontekście wydarzenia. „Gdynia. Pierwsza w Polsce” Aleksandry Boćkowskiej uczyniła tak śmiałe otwarcie. Prymat miasta można dostrzec w różnych historycznych aspektach, jednak organizatorzy udowodnili, że i na gruncie reportażu Gdynia, czy też w szerszym ujęciu – średniej wielkości miasto i jego lokalne sprawy – mogą być wdzięcznym tematem do fascynujących opowieści.
Spotkanie z Aleksandrą Boćkowską, które poprowadził Marcin Wilk, skoncentrowało się wokół jednego z bohaterów książki „Gdynia. Pierwsza w Polsce” – Mieczysława Plucińskiego, konstruktora jachtów, a prywatnie wuja autorki. Jego historia wcale nie była planowana jako wątek reportażu o Gdyni, nad którym Aleksandra Boćkowska pracowała, nie była też brana przez nią pod uwagę, jako coś interesującego. Trochę przypadek sprawił, że trafiła do książki i rozrosła się do rozmiarów fascynującego tematu badawczego, a przede wszystkim, pomogła autorce książkę o Gdyni ukończyć. Opowieść o pracy nad tym tematem, odkrywanie biografii krewnych, to wdzięczny przykład tego, że czasem najlepsze reporterskie historie znajdują się tuż obok nas i często niezauważone towarzyszą nam przez sporą część naszego życia.
Aleksandra Boćkowska bardzo ładnie potrafi tę „swoją” historię opowiedzieć, daleka od przesadnej zażyłości z bohaterem, ale jednak motywowana „ludzką” życzliwością, a nie tylko dziennikarską ciekawością. Spotkanie podczas Festiwalu Non-Fiction było interesującą dyskusją o tym jak autor zmagać się może z osobistymi tematami, jak je opowiedzieć i co one wnoszą do jego pisarskiego warsztatu. Była to też ciekawa rozmowa w kontekście odkrywania lokalnej historii i bohaterów, którzy tkwią gdzieś niedostrzeżeni w tej lokalności, choć tak naprawdę ich życiorysy prezentują „światowy rozmach”.
W podobnym kontekście umiejscowione zostało spotkanie z Grzegorzem Bryszewskim, Mariuszem Andruszkiewiczem i Marcinem Fallą w ramach wydarzenia „Piraci z Gdańska. O fenomenie telewizji Sky Orunia”, poprowadziła je Natalia Soszyńska. Historia jednej z pierwszych prywatnych telewizji w Polsce, powstałej pod koniec lat 80., działającej początkowo „po piracku” i „zatopionej” przez bezwzględne prawa kapitalizmu w połowie lat 90., była czymś więcej niż ciekawym materiałem wspominkowym. Goście spotkania, niegdysiejsi pracownicy telewizji oraz autor książki na jej temat „Wróżka, biskup i kasety wideo: Telewizja Sky Orunia (1989-1996)”, poruszyli ważną kwestię zaniku mediów lokalnych, które były blisko mieszkańców swojego miasta czy dzielnicy, które wchodziły z nimi w interakcje i rozwiązywały ich problemy.
Sky Orunia w tym kontekście była nie tylko „prywaciarskim” pomysłem na biznes, być może trochę mimochodem, ale stała się swojego rodzaju instytucją, która jednoczyła i inspirowała do działań lokalną społeczność, która słuchała głosu zwykłych ludzi i prezentowała go na antenie. Takich mediów, w których tworzeniu jako odbiorcy możemy uczestniczyć, w zasadzie już nie ma. Nasz głos okazał się nieistotny w planowaniu komercyjnych ramówek, a my zdegradowani do roli wyłącznie odbiorców opowieści o świecie, bez prawa głosu na temat tego jakim świecie. Przywołując historię telewizji Sky Orunia można sobie uświadomić, co straciliśmy i porównać dzisiejszy z ówczesnym stanem mediów i dziennikarstwa. Jednak chyba najważniejsze w tej historii jest wspomnienie tworzenia czegoś razem, czegoś, co inspirowało i angażowało ludzi, i było pionierskie. Dlatego na ostatnie pytanie prowadzącej spotkanie „Czy gdyby była taka możliwość, to rzuciliby wszystko i wrócili do telewizji Sky Orunia?”, panowie niemal zgodnie odpowiedzieli, że tak.
Oba wydarzenia pierwszego dnia Festiwalu Non-Fiction, poświęcone w pewnym sensie lokalnej, trójmiejskiej historii, były bardzo ciekawym przyczynkiem do dyskusji jakiego dziennikarstwa dziś potrzebujemy i jakie reportaże nas naprawdę obchodzą.
Organizatorem Non-Fiction jest Stowarzyszenie Re-prezentacje. Festiwal odbywa się w Muzeum Miasta Gdyni w dniach 20-22 czerwca 2025 r. PROGRAM
